علائم بارداری خارج از رحم

هنگامی که بارداری به صورت طبیعی رخ می دهد تخمک از تخمدان ها آزاد می شود و داخل لوله فالوپ قرار می‌گیرد که اگر لقاح موفقیت‌آمیز بین اسپرم و تخمک اتفاق بیفتد یک زیگوت یا سلول تخم تشکیل می شود که پس از آن باید به سمت رحم حرکت کند تا حدود 9 ماه داخل آن رشد و نمو پیدا کند و منجر به تولد شود.

حال در صورتی که این سلول تخم لقاح یافته خارج از جدار داخلی رحم مثل تخمدان، لوله های فالوپ، گردن رحم و حفره شکمی جای بگیرد و رشد کند؛ در واقع حاملگی خارج از رحم رخ داده که حدود یک درصد بارداری‌ها به این صورت اتفاق می افتد.

فاکتور های متفاوتی می تواند بر بارداری خارج از رحم تاثیر گذار باشد و ممکن است برای هر فرد این اتفاق رخ بدهد و چون این موضوع خطرناک است اهمیت زیادی دارد که علائم آن تشخیص داده شود و به موقع درمان شود.

بعد از اینکه لقاح صورت می گیرد، سلول تخم لقاح یافته توسط یکی از لوله های رحمی و فالوپ به داخل رحم می رود.

در صورتی که این لوله ها آسیب دیده باشند یا انسدادی در مسیر آنها رخ داده باشد، این سلول ها توانایی وارد شدن به رحم را ندارند و داخل همان لوله شروع به رشد می‌کنند و معمولا بارداری خارج رحمی در لوله های فالوپ اتفاق می‌افتد و آن را به اسم بارداری لوله رحم می شناسند.

در مواقع بسیار نادری دیده شده که یک جنین داخل رحم و یک جنین دیگر داخل لوله های فالوپ به صورت همزمان با هم رشد می کنند که به این نوع بارداری، بارداری هتروتوپیک  گفته می‌شود که البته بسیار کمیاب است.

اگر بارداری خارج از رحم اتفاق بیفتد و به موقع درمان نشود، جنین رشد می کند و منجر به پارگی لوله فالوپ خواهد شد و درد زیادی در قسمت شکم ایجاد شده و خونریزی رخ می‌دهد که گاهی اوقات باعث می شود که برای همیشه به لوله رحم یا فالوپ آسیب وارد شود و یا یک لوله به صورت کامل از دست برود.

در صورتی که جلوی خونریزی گرفته نشود احتمال مرگ مادر وجود خواهد داشت، پس تشخیص زودهنگام؟ درمان و مراقبت از این شرایط اهمیت بسیار زیادی خواهد داشت.

علت بروز حاملگی خارج رحم

 همانطور که گفته شد احتمال بروز بارداری خارج رحمی برای هر زنی وجود دارد اما در بعضی از خانم‌های باردار این احتمال بیشتر است که دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. در ادامه به بعضی از عوامل بروز حاملگی خارج رحم اشاره می کنیم.

جراحی لوله های فالوپ یکی از اصلی ترین دلایل بروز بارداری خارج از رحمی است که با دلایل مختلفی مثل از بین بردن اختلال هایی که در لوله‌ها ایجاد شده یا باز کردن مجدد لوله های رحمی اتفاق می‌افتد.

یکی دیگر از مواردی که باعث بروز حاملگی خارج از رحم می شود، داشتن سابقه قبلی بارداری خارج از رحم است و هنگامی که در یک شخص این اتفاق رخ دهد، امکان اینکه دوباره این اتفاق تکرار شود زیاد است و تقریباً 1 مورد در هر 10 بارداری رخ می دهد.

اگر 2 بار این سابقه وجود داشته باشد و یا بیشتر از دوبار باشد، احتمال اینکه در بارداری‌های بعدی، بارداری خارج از رحمی رخ دهد 1 در هر 4 بارداری است.

داشتن التهاب لگن و یا بروز عفونت در قسمت های بالایی دستگاه تناسلی که دلیل آن عفونتهای جنسی مقاربتی مثل کلامیدیا و سوزاک است هم احتمال بارداری خارج از رحم را بالا می‌برد .

از دیگر عواملی که باعث اختلال در لوله های فالوپ و رحم شود و خطر بارداری‌ خارج رحمی را بیشتر می کند مصرف مواد مخدر طی دوران بارداری است.

در صورتی که قسمتی از بافت آندومتر که بافت داخلی حفره رحمی است، در خارج از رحم رشد کند، اندومتریوز می گویند که باعث ایجاد زخم در لوله های فالوپ و همچنین بالا رفتن احتمال بارداری های خارج رحمی می شود.

بارداری در سنین بالای 35 سال باعث می شود که لوله فالوپ به درستی عملکرد خود را نشان ندهند و گاهی اوقات بیماری های التهابی لگن باعث بالا رفتن آسیب در خانم های باردار مبتلا به عفونت شده و بارداری خارج رحمی اتفاق می افتد.

گاهی اوقات ممکن است با وجود دستگاه آیودی در رحم، باز هم بارداری خارج از رحمی اتفاق بیفتد. در موارد بسیار نادر این اتفاق می‌افتد.

خانم های بارداری که در طول دوران بارداری سیگار استفاده می‌کنند باعث می‌شوند که عملکرد طبیعی لوله های فالوپ دچار اختلال شود و همین قضیه باعث بالا رفتن احتمال بارداری خارج رحمی خواهد شد.

در صورتی که قرص‌های ضدبارداری حاوی پروژسترون استفاده شود، باز هم احتمال بارداری های خارج رحمی افزایش پیدا می‌کند.

در بعضی از خانم‌ها لوله فالوپ شکل غیر نرمال دارد. اگر این لوله های رحمی شکل طبیعی و نرمال نداشته باشند احتمال اینکه بارداری خارج رحمی اتفاق بیفتد بالاتر خواهد بود.

علائم حاملگی خارج از رحم

در صورتی که بارداری خارج از رحم اتفاق بیفتد علائم مختلفی دارد که در خانم‌های باردار به صورت متفاوت خود را نشان می دهد که معمولاً این علائم در همان اوایل بارداری خود را نشان می‌دهند و کافیست به آنها توجه کنید.

البته گاهی اوقات بعضی از خانم های باردار تا وقتی که لوله فالوپ پاره می شود این علائم بالینی را متوجه نمی‌شوند .

چنانچه بارداری خارج رحمی اتفاق بیفتد، بازهم علائم بارداری طبیعی مثل تاخیر یا قطع شدن عادت ماهانه و همچنین خستگی، حالت تهوع و درد در ناحیه سینه وجود دارد.

در صورتی که از بیبی چک و یا راه های تشخیص بارداری در منزل استفاده کنید جواب بارداری را مثبت دریافت می کنید. حتی ممکن است در همان اول حساسیت در شکم یا درد و خونریزی از واژن اتفاق افتد که در هرکدام از این علامت ها احتمال بارداری خارج از رحمی وجود دارد.

احساس درد و حساسیت در ناحیه شکم و لگن

هنگامی که حاملگی خارج از رحم اتفاق می‌افتد دردهای ناگهانی و پیوسته ای در قسمت شکم و لگن دیده می شود که در ابتدای کار خفیف است و پس از آن تشدید پیدا می‌کند که اگر سرفه و یا حرکت های روده افزایش پیدا کند این دردها هم بیشتر می‌شود و در قسمت‌های مختلف شکم و لگن می تواند وجود داشته باشد.

 لکه بینی و خونریزی واژینال در صورت اطمینان از بارداری

خونریزی یا لکه بینی مثل شروع دوره قاعدگی خفیف است و خون به رنگ قرمز یا قهوه ای (مثل خونی که خشک شده باشد) دیده می‌شود و گاهی اوقات خونریزی‌ها پیوسته یا متناوب، شدید و گاهی هم خفیف است.

احساس درد در ناحیه گردن و کتف

گرفتگی عضلانی می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد اما هنگامی که خانم باردار در حال استراحت است و احساس درد در ناحیه کتف دارد، یکی از علائم بسیار مرسوم برای تشخیص بارداری خارج از رحمی است؛ چون این درد به دلیل خونریزی داخلی به وجود آمده و به همین دلیل اعصاب تحریک شده و این تحریک عصبی در کتف خود را نشان می‌دهد.

 پارگی لوله فالوپ

علامت های مختلفی مثل ضعف، پوست رنگ پریده، تپش قلب و سرگیجه و غش کردن نشانه های پارگی لوله فالوپ می باشد که نشانی از بارداری خارج از رحم است.

از دیگر علامت های بارداری خارج رحم می توان به احساس درد در یک سمت بدن و همچنین حالت تهوع، استفراغ با درد و گرفتگی و انقباض عضله های شکم اشاره کرد. توصیه می‌کنیم با دیدن هر کدام از این علامت ها سریعا به پزشک مراجعه کنید تا از پاره شدن لوله فالوپ و وخیم شدن شرایط جلوگیری به عمل بیاید.

نحوه تشخیص حاملگی خارج از رحم

راه های متفاوتی برای تشخیص بارداری خارج رحم وجود دارد که معمولاً پزشک متخصص سونوگرافی و همچنین آزمایش خون و معاینه لگنی متوجه آن خواهد شد. در ادامه شرح بیشتری در رابطه با راه‌های مختلف تشخیص حاملگی خارج از رحمی خواهیم داد.

آزمایش خون

انجام آزمایش خون در صورتی که حاملگی خارج رحمی اتفاق افتاده باشد سطح هورمون بارداری یا همان hcg اندازه گیری خواهد شد که افزایش سطح این هورمون در خون نشان می‌دهد که بارداری اتفاق افتاده اما اگر بالا رفتن این هورمون تا اندازه‌ای که مورد انتظار است اتفاق نیفتاده باشد یعنی بارداری خارج رحمی رخ داده که معمولاً دو یا سه روز آن را تکرار می‌کنند و اگر اچ سی جی به اندازه مناسب بالا نرود یعنی بارداری خارج رحمی رخ داده و یا اینکه احتمال سقط جنین در بارداری طبیعی وجود دارد.

سونوگرافی

برای تشخیص بارداری خارج از رحمی، پزشک سونوگرافی رحم و لوله های فالوپ را تجویز می‌کند که اگر جنین در لوله فالوپ مشاهده شود یعنی بارداری خارج رحمی اتفاق افتاده و گاهی اوقات به دلیل مرگ جنین یا کوچک بودن آن نمی توان با سونوگرافی آن را تشخیص داد، اما در صورتی که التهاب یا لخته خون در لوله های فالوپ دیده شود یعنی بارداری خارج رحم اتفاق افتاده است.

 با وجود مثبت بودن تست بارداری، در صورتی که جنین موقع سونوگرافی دیده نشود، نشان دهنده بارداری خارج رحمی، مراحل اولیه بارداری و یا سقط جنین است.

درمان حاملگی خارج رحم

راه های مختلفی برای درمان بارداری خارج رحمی وجود دارد که به نحوه تشخیص، تکنیک های قابل دسترس و همچنین اندازه جنین وابسته است و تمام شدن بارداری تنها راه حلی است که برای این شرایط پیش روی خانم های باردار قرار می‌گیرد.

چنانچه بارداری خارج رحمی اتفاق بیفتد و اندازه جنین هم کوچک باشد داروی متوترکسات به فرد باردار داده می‌شود که به شکل عضلانی تزریق می‌شود و از راه خون به جنین منتقل خواهد شد و رشد سلول‌های جفت را متوقف می‌کند که همین قضیه بارداری را خاتمه می دهد.

هنگامی که مصرف این دارو شروع می شود، علامت های مختلفی مثل درد در قسمت شکم، انقباضات عضلانی، استفراغ، حالت تهوع و اسهال دیده می‌شود که خانم های باردار باید از مصرف هرگونه الکل، داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند آسپرین، مولتی ویتامین ها، ناپروکسن و مکمل هایی که اسید فولیک دارد خودداری کنند.

همچنین بهتر است فعالیت های جنسی، فعالیت شدید و تماس با نور خورشید نداشته باشند.

برای این که مطمئن شوند بارداری خارج رحمی به صورت کامل برطرف شده و دیگر جنین و باقی مانده آن وجود ندارد، سطح hcg خون به صورت پیوسته اندازه گیری خواهد شد تا سطح این هورمون به صفر برسد که چند هفته طول می کشد.

هنگامی که وضعیت خانم های باردار ثابت باشد و پارگی لوله فالوپ اتفاق نیفتد و اندازه جنین کوچک باشد با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی می‌توان جنین را خارج کرد که نیاز به بیهوشی عمومی، تجهیزات پزشکی و جراح با تجربه است که بعد از گذشت یک هفته بیمار وضعیت طبیعی پیدا خواهد کرد.

چنانچه پزشک معالج مشکوک باشد که پارگی لوله فالوپ اتفاق افتاده، برای اینکه از خونریزی جلوگیری شود معمولاً جراحی انجام می‌دهند که گاهی اوقات لوله فالوپ و تخمدان آسیب می‌بیند و باید آنها را بردارند.

راه های جلوگیری از بارداری خارج رحمی

به طور کلی بارداری های خارج از رحمی چیزی نیست که بتوان با پیشگیری از بروز آن جلوگیری کرد؛ ولی افرادی که به بیماری‌های التهابی لگن مبتلا هستند می‌توانند از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنند. به این دلیل که کلامیدیا خیلی راحت با آنتی بیوتیک درمان می شود و خیلی از خانم هایی که به عفونت کلامیدیایی مبتلا هستند علائم مشخصی ندارند و چون آگاهی کافی ندارند، درمانی هم برای عفونت انجام نمی شود.

همچنین ترک سیگار هم خطر بارداری خارج رحمی را به شدت کاهش می دهد.